Sol Yayınları

LENİN KİTAPLARI

V. İ. LENİN

RUSYA'DA KAPİTALİZMİN GELİŞMESİ

Geniş-Çaplı Sanayi İçin Bir İçpazarın Oluşma Süreci

Razvitiye kapitalizma v Rossi, 1896-99

Çeviren: Seyhan Erdoğdu

568 sayfa,

İlk Baskı: Eylül 1975 | Son Baskı: Mart 1988

V. İ. Lenin'in Razvitiye kapitalizma v Rossi (1896-99) adlı yapıtını Seyhan Erdoğdu İngilizcesinden (The Development of Capitalism in Russia - The Process of the formation of a home market for large-scale industry, Progress Publishers, Moscow 1964) dilimize çevirdi ve kitap Rusya'da Kapitalizmin Gelişmesi - Geniş-Çaplı Sanayi İçin Bir İçpazarın Oluşma Süreci adı ile Sol Yayınları tarafından Mart 1988 (Birinci Baskı: Eylül 1975) tarihinde Ankara'da Yiğit Ofset'te bastırıldı.

İÇİNDEKİLER

17 Birinci Baskıya Önsöz

21 İkinci Baskıya Önsöz

BİRİNCİ BÖLÜM

NARODNİK İKTİSATÇILARIN TEORİK HATALARI

25 I Toplumsal İşbölümü

Sanayilerin sayısındaki artış– Toplumsal işbölümünün bir sonucu olarak bir içpazarın yaratılması– Bu sürecin tarımda kendini göstermesi – Narodnik iktisatçıların görüşleri

27 II. Sınaî Nüfusun, Tarımsal Nüfus Aleyhine Büyümesi

Bu olgu ile meta ekonomisinin ve kapitalist ekonominin niteliği arasındaki zorunlu bağlantı

28 III. Küçük Üreticilerin Yıkımı

Narodniklerin hatalı görüşleri - Kapital yazarının bu konudaki görüşü

30 IV. Artı-Değerin Gerçekleştirilmesinin Olanaksızlığı Yolundaki Narodnik Teori

Bay V. V. ve N. –on'un teorisinin özü; bu teorinin hatalı niteliği – "Dışpazar", gerçekleştirme sorununa yanlış bir biçimde sokulmuştur – Adı geçen yazarların kapitalizmin çelişkilerini yüzeysel değerlendirişleri

34 V. Adam Smith'in, Kapitalist Toplumdaki Toplam Toplumsal Ürünün Üretimi ve Dolaşımı Hakkında Görüşleri ve Marx'ın Bu Görüşleri Eleştirisi

Adam Smith'in değişmeyen sermayeyi işe katmaması – Bu hatanın ulusal gelir teorisi üzerine etkisi

37 VI. Marx'ın Gerçekleştirme Teorisi

Marx'ın teorisindeki temel öncüller – Basit yeniden üretim altında ürünün gerçekleştirilmesi – Marx'ın gerçekletirme teorisinden çıkan ana sonuç – üretken tüketimin önemi – Üretimin sınırsız büyümesine doğru itime ile tüketimin sınırlı niteliği arasındaki çelişki

43 VII. Ulusal Gelir Teorisi

Proudhon – Rodbertus – Çağdaş iktisatçılar – Marx

48 VIII. Kapitalist Ulusun Niçin Bir Dışpazara İhtiyacı Vardır?

Bir dışpazar ihtiyacının nedenleri – Dışpazar ve kapitalizmin ilerici niteliği

50 IX. Birinci Bölümden Çıkan Sonuçlar

Yukarda incelenmiş olan önermelerin özeti - İçpazar sorununun özü

İKİNCİ BÖLÜM

KÖYLÜLÜĞÜN FARKLILAŞMASI

53 I Novorosya İçin Zemstvo İstatistikleri

Köylülüğün iktisadî grupları - Ticari tarım ve işgücünün alım ve satışı – Üst grup; toprağın, hayvanların ve aletlerin bir elde toplanması – Daha yüksek emek üretkenliği – Bay V. V.'nin at mülkiyetindeki azalma konusunda iddiasi – Çiftlik emekçilerinin kiralanması ve Bay V. V.'nin bu olgu üzerine görüşü – Köylülüğün alt grubu; toprağın kiraya verilmesi – Orta grup; bu grubun istikrarsızlığı – Bay V. V. ve Karişev'in köylülerin kirayla tutmaları üzerine görüşleri – Narodniklerin, Bay Postnikov'un araştırmalarına karşı tutumları

69 II. Samara Eyaletine Ait Zemstvo İstatistikleri

Novouzensk üyezdindeki farklı köylü gruplarına ilişkin veriler – Farklı gruların elindeki topraklar ve kullandıkları topraklar - Bay Karişev'in toprak kiralama ve tahıl fiyatları üzerine görüşleri – Ücretli emek; köylülüğün farklılaşması ile bir içpazarın yaratılması - Samara eyaletindeki kır proletaryası

76 III. Saratov Eyaleti İçin Zemstvo İstatistikleri

Farklı grupların çiftliklerine ilişkin veriler – Çiftlik emekçilerinin kiralanması – Zemstvo istatistiklerinde "sanayiler" – Kirayla tutmalar – Bay Kaişev, N.–on ve Naress'in kirayla toprak tutma konusunda ileri sürdükleri iddialar – Kamişin ve öteki üyezdlerin bir karşılaştırması – Köylü ailelerin sınıflandırılmasının önemi

89 IV. Perm Eyaletine Ait Zemstvo İstatistikleri

Farklı grupların çiftliklerine ilişkin veriler – Çiftlik işçilerinin ve gündelikçilerinin kiralanması ve bunun önemi – Toprağın gübrelenmesi – Gelişmiş aletler – Ticari ve sınai kuruluşlar

97 V Orel Eyaletine Ait Zemstvo istatistikleri

Farklı grupların çiftliklerine ilişkin veriler – Orel eyaletine ait verilerden çıkan farklılaşma tablosunun eksikliği

100 VI. Voronej Eyaletine Ait Zemstvo İstatistikleri

Voronej özetlerinde sınıflandırma yöntemleri - Zadonsk uyezdine ait veriler – Sanayiler

105 VII. Nijni-Novgorod Eyaletine Ait İstatistikler

Üç uyezd için çiftlik gruplarına ilişkin veriler

108 VIII. Öteki Eyaletlere Ait Zemstvo İstatistiklerine Bir Bakış

Novgorod eyaleti, Demyansk uyezdi – Çernigo eyaleti, Kozelets uyezdi – Yenisey eyaleti – Poltava eyaleti, üç uyedz – Kaluga eyaleti – Tver eyaleti

113 IX. Köylülüğün Farklılaşmasına İlişkin Yukarda Sözü Geçen Zemstvo İstatistiklerinin Özeti

Özetleme yöntemleri – Birleşik tablo ve grafik – Grafikteki çeşitli sütunların incelenmesi – Farklılaşma derecesi açısından farklı yerler arasında karşılaştırma

124 X Zemstvo İstatistikleri ve Ordu-At sayım Sonuçlarının Özeti

21 eyaletin 112 uyezdi için Zemstvo istatistikleri – Avrupa Rusyası'nın 49 eyaleti için ordu-at sayımı sonuçları – Bu verilerin önemi

128 IX 1888-1891 ve 1896-1900 Ordu-At Sayımlarının Karşılaştırılması

Avrupa Rusyası'nın 48 eyaletine ait veriler – Bay Viklyayev ve Çernenkov'un istatistiki çalışmaları

131 XII. Köylü Bütçelerine İlişkin Zemstvo İstatistikleri

Verilerin niteliği ve bunları ele alma yöntemleri – (A). Bütçelerin genel sonuçları – Harcamaların ve gelirlerin büyüklüğü – Harcamaların bileşimi – Gelirlerin bileşimi – Bütçelerin nakit bölümleri – Vergilerin önemi – (B). Köylü çiftçiliğinin bir nitelendirmesi – Çiftlikler hakkında genel veriler – Mülkiyet ve aletler – Çiftlik harcaması – Tarımdan gelen gelir – Görünüşteki bir istisna – (C). Yaşam düzeyinin bir nitelendirmesi – Yiyecek için aynî harcama – Yiyecek için nakit harcama – Kişisel tüketim için geri kalan harcamalar – kişisel ve üretken tüketim için nakit harcamalar - Köylülüğün üst "tabakası" hakkında Bay N. –on'un görüşleri – Kırsal işçiler ile köylülerin yaşam düzeyleri arasında bir karşılaştırma – Bay Sçerbina'nın yöntemleri

155 XIII. İkinci Bölümden Çıkan Sonuçlar

Meta ekonomisinin anlamı – 1) Köy topluluğu içindeki kapitalist çelişkiler – 2) "Köylülükten çıkma" – 3) Kapital'de bu sürecin tanımı – 4) Köylü burjuvazi – 5) Kır proletaryası. Avrupa tipi küçük toprak sahibi kırsal işçi – 6) Orta köylülük – 7) Kapitalizm için bir içpazarın oluşması – 8) Artan farklılaşma; göçün önemi – 9) Tüccar ve tefeci sermayesi. Sorunun teorideki sunuluşu. Bu sermaye biçimleri ile sınai sermaye arasındaki bağlantı – 10) Emek-hizmeti ve bunun köylülükteki farklılaşma üzerine etkisi

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TOPRAK SAHİPLERİNİN ANGARYA İKTİSADINDAN KAPİTALİST İKTİSADA GEÇİŞLERİ

168 I. Angarya İktisadının Temel Özellikleri

Serf ekonomi sisteminin özü ve bunun koşulları

170 II. Angarya ve Kapitalist İktisat Sistemlerinin Birleşimi

Reformdan sonra, eski sistemin kalıntıları– Emek-hizmeti sistemi ve kapitalist sistem - bunların nispi önemi – Emek-hizmeti sisteminden kapitalist sisteme geçiş

175 III. Emek-Hizmeti Sisteminin Tanımı

Emek-hizmeti tipleri – Ayni kiralamalar ve bunların önemi – Emek-hizmetinde emeğe ödeme yapılması – Emek-hizmetinde kişisel bağımlılık – Emek-hizmetinin genel değerlendirmesi

181 IV. Emek-Hizmeti Sisteminin Çöküşü

İki tip emek-hizmeti – Köylülükteki farklılaşmanın önemi – Bay Stebut'un görüşü – Çeşitli yayınlardaki görüşler

186 V. Soruna Narodnik Yaklaşım

Emek-hizmeti sisteminin idealleştirilmesi – Bay Kablukov'un iddiası

190 VI. Engelhardt'ın Çiftliğinin Öyküsü

Çiftliğin ilk durumu ve burada yapılan tedrici değişikliklerin yapısı

194 VII. Tarımda Makine Kullanımı

Tarım makineleri üretiminin gelişmesinde dört dönem – Resmî istatistiklerin eksikliği – Çeşitli tarım makinelerinin kullanımına ait veriler

202 VIII. Tarımda Makinenin Önemi

Makine kullanımının kapitalist niteliği – Makine kullanımının sonuçları – Narodniklerin tutarsızlığı

210 IX Tarımda Ücretli Emek

"Tarımsal dışarı işleri" - bunların önemi - çapları – Tüm Avrupa Rusyası'ndaki tarım işçilerinin sayısı

214 X. Tarımda Kiralanmış Emeğin Önemi

Tarım işçilerinin koşulları – Özel kiralama biçimleri – Küçük ve büyük patronların işçilerinin koşulları – Kamu denetiminin ilk unsurları - Tarımsal göçün narodniklerce değerlendirilmesi

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TİCARİ TARIMIN BÜYÜMESİ

223 I. Reform-Sonrası Rusyası'nda Tarımsal Üretim ve Ticari Tarım Tipleri Üzerine Genel Veriler

1864-1865, 1870-1879, 1883-1887, 1885-1894'te tahıl ve patates üretimi – Patates ekimi ve önemi – Ticari tarım alanları – Bay Kablukov'un iddiaları

227 II. Ticari Tahıl Tarımı Alanı

Baş tahıl üretimi merkezindeki kayma – Dış bölgelerin koloni olarak önemi – Bu alandaki tarımın kapitalist niteliği

231 III. Ticari Çiftlik Hayvancılığı Alanı, Süt Üretme Çiftçiliğindeki Gelişmeye Ait Genel Veriler

Farklı alanlardaki çitlik hayvancılığının önemi – Bay Kovalevski ve Levitski'nin hesabı – Peynir yapımının gelişmesi – Resmi verilerin eksikliği – Teknik ilerleme

238 IV. Devam, Tanımlanan Alandaki Toprakbeyi Tarımı İktisadı

Tarımın rasyonelleştirilmesi, 238. – "Birleşik sütevleri" ve bunların önemi – Bir içpazarın oluşması, – Tarım işçilerinin sınai eyaletlere göçü - İşçilerin yıl boyunca daha eşit dağılımı – Küçük çiftçilerin bağımlılığı ve Bay V. V.'nin bunu değerlendirişi

244 V. Devam, Süt Üretme Çiftçiliği Alanında Köylülüğün Farklılaşması

İneklerin köylüler arasında dağılımı – St. Petersburg uyezdine ait ayrıntılar – "Köylü tarımında ilerici eğilimler" – Bu ilerlemenin yoksullar üzerine etkisi

251 VI. Keten-Yetiştirme Alanı

Ticari keten-yetiştiriciliğindeki büyüme – Farklı ticari tarım tipleri arasında değişim – Keten alanındaki "aşırılıklar" – Teknik ilerlemeler

256 VII. Tarım Ürünlerinin teknik İşlenmesi

Fabrika ya da teknik çiftçilik sisteminin önemi

257 1) Damıtma

Tarımsal damıtmanın ölçüsü – Patates damıtmasının gelişmesi ve önemi

259 2) Pancar Şekeri Üretimi

Şeker pancarı üretiminde büyüme– Kapitalist tarımın ilerlemesi

262 3) Patates Nişastası Üretimi

Büyümesi – Bu üretim dalının gelişmesindeki iki süreç – Moskova eyaletindeki ve Vladimir eyaletindeki nişasta "sanayii"

265 4) Bitkisel Yağ Üretimi

Bu üretimin gelişmesindeki ikili süreç – Bir kulübe sanayii olarak yağcılık

267 5) Tütün Yetiştiriciliği

271 VIII. Sınai Sebze ve Meyve Yetiştiriciliği; Yörekent Çiftçiliği

Ticari meyve yetiştiriciliğindeki ve sebze yetiştiriciliğindeki büyüme– St. Petersburg, Moskova ve Yaroslavl eyaletlerinde köylü sebze yetiştiricileri – Ser sanayii – Sınai karpuz yetiştiriciliği – Yörekent çiftçiliği ve nitelikleri

276 IX Rus Tarımında Kapitalizmin Önemi Üzerine Sonuçlar

1) Tarımın işletmeye dönüşmesi üzerine– 2) Tarımda kapitalizmin özel nitelikleri – 3) kapitalizm için içpazarın oluşması – 4) Rus tarımında kapitalizmin ilerici tarihi rolü

282 X. Tarımdaki Kapitalizm Üzerine Narodnik Teoriler. "Kış Zamanının Boş Kalması"

Bu teorinin dar ve basmakalıp niteliği – Sürecin çok önemli yönlerini içermemesi

287 XI. Devam. – Köy Topluluğu. – Marx'ın Küçük Çaplı Tarım Üzerine Görüşü. – Engels'in Çağdaş tarımsa Bunalım Üzerine Düşüncesi

Narodniklerin köy topluluğu sorunun yanlış sunuşları – Kapital'deki bir pasajı yanlış anlayışları, 288-289. – Marx'ın köylütarımını değerlendirişi – Tarım kapitalizmini değerlendirişi – Bay N. –on'un yersiz aktarması

BEŞİNCİ BÖLÜM

SANAYİ KAPİTALİZMİNİN İLK AŞAMASI

293 I. Ev Sanayii ve Elsanatları

Ev sanayiinin kalıntıları– Elsanatlarının hüküm sürme derecesi - Bunların temel özellikleri

296 II. Sanayide küçük Meta Üreticileri. Küçük Sanayilerdeki Sanat Ruhu

Elsanatlarından meta üretimine geçiş – Rekabet korkusu

299 III. Reformdan Sonra Küçük Sanayilerin Büyümesi. Bu Sürecin İki Biçimi ve Anlamı

Küçük sanayilerdeki büyümenin nedenleri – Sanayicilerin dış bölgelere yerleşmesi – Yerel nüfus arasında küçük sanayilerin büyümesi – Sermayenin kayması – Küçük sanayilerdeki büyüme ile köylülükteki farklılaşma arasındaki bağlantı

304 IV. Küçük Meta Üreticilerinin Farklılaşması, Moskova Eyaletindeki Elsanatçılarının Evden Eve Sayımına Ait Veriler

Sorunun sunuluşu – Verileri işleme yöntemi – Birleşik tablo ve grafik Sonuçlar: ücretli emek – Emeğin üretkenliği - gelirler – Elsanatı sanayilerinin küçük-burjuva yapısı

313 V. Kapitalist Basit İşbirliği

Önemi ve üretimi etkisi – Arteller

317 VI. Küçük Sanayilerdeki Tüccar Sermayesi

Alıcının ortaya çıkmasına yolaçan koşullar – Dantela sanayiindeki tacir kadınlar – Pazarlama örgütü örnekleri – Narodniklerin görüşleri – Tüccar sermayesinin biçimleri

324 VII. "Sanayi ve Tarım"

Tablonun verileri – Ücretli İşçilerin tarımı – "Toprak emekçileri" – Sanayi ve tarıma ilişkin öteki veriler – Çalışma döneminin uzunluğu – Özet

332 VIII. "Sanayiin Tarımla Birleşmesi"

Narodniklerin teorisi – Sanayiin tarımla birleşme biçimleri ve bunların farklı anlamları

334 IX. Kırlarımızdaki Kapitalizm-Öncesi Ekonomi Üzerine Bazı Görüşler

ALTINCI BÖLÜM

KAPİTALİST MANÜFAKTÜR VE KAPİTALİST EV SANAYİİ

338 I. Manüfaktürün Doğuşu ve Temel Özellikleri

Manüfaktür kavramı – İkili kaynağı ve önemi

340 II. Rus Sanayiinde Kapitalist Manüfaktür

340 1) Dokuma Sanayileri

343 2) Tekstil Sanayiin Öteki Dalları. Keçe İşi

346 3) Şapka-Kasket ve Kenevir-İp İşleri

349 4) Tahta İşleme İşleri

353 5) Çiftlik Hayvanları Ürünlerinin İşlenmesi. Deri ve Kürk İşleri

359 6) Geri Kalan Hayvan Ürünlerini İşleme İşleri

363 7) Madeni Ürünlerin İşlenmesi

364 8) Madeni İşler. Pavlovo Sanayileri

367 9) Öteki Madeni İşler

370 10) Mücevher, Semaver ve Akordeon İşleri

374 III. Manüfaktürde Teknik İşbölümü ve Önemi

El üretimi, çıraklık – Geniş-çaplı makineli sanayie bir hazırlık aşaması olarak işbölümü - bunun işçiler üzerine etkisi

378 IV. Bölgesel İşbölümü ve Tarımın Sanayiden Ayrılması

Bay Karizomenov'un düşüncesi – Tarım-dışı merkezler – Manüfaktürün geçici niteliği – Nüfusun kültür düzeyinin yükselmesi

381 V. Manüfaktürün İktisadi Yapısı

Üretimin koşulları – Bay Orsiyannikov ve Karizomenov'un bunu tanımlayışları

384 VI. Manüfaktürde Tüccar ve Sınai Sermayesi. "Alıcı" ve "Fabrika Sahibi"

Büyük ve küçük kuruluşlar arasındaki bağlantı – Narodniklerin hatası

386 VII. Manüfaktürün Bir Eki Olarak Kapitalist Ev Sanayii

Önemi - tipik özellikleri - yayılmasını hazırlayan koşullar - artı-nüfus teorisindeki önemi

392 VIII. "Elsanatı" Sanayi Nedir?

Elsanatçıları üzerine bazı toplu istatistikler – Kapitalist ilişkiler içinde çalıştırılan işçilerin ağır basması – "Elsanatı" deyiminin muğlaklığı ve bunun istismar edilmesi

YEDİNCİ BÖLÜM

GENİŞ-ÇAPLI MAKİNELİ SANAYİİN GELİŞMESİ

396 I. Bilimsel Fabrika Kavramı ve "Fabrika" İstatistiklerinin Anlamı

398 II. Fabrika İstatistiklerimiz

Kaynakları – 60'lardaki yayınlar – Askeri İstatistiki Özet'in özel niteliği – Bay Orlov'ın Kılavuz'u – Ticaret ve 'Manüfaktür bakanlığının Derlemeler'i – 1884-85 Rusya Sonuçları; Bay Karişev'in hataları – Eyalet istatistik komitelerinin verileri – Liste – Rusya'daki fabrikaların sayısı büyüyor mu?

409 III. Geniş-Çaplı Sanayiin Gelişmesi Üzerine Tarihî-İstatistikî Verilerin İncelenmesi

409 1) Tekstil İşleri

414 2) Tahta İşleme Sanayileri

415 3) Kimya, Çiftlik Hayvanı Ürünleri ve Seramik sanayileri

417 4) Metalurji Sanayileri

420 5) Gıda Sanayileri

422 6) Dolaylı Vergi Ödeyenler ve Öteki İşler

423 IV. Madencilik Sanayiinin Gelişmesi

Urallar, özel nitelikleri – Güney - Kafkasya – Donetz havzasındaki büyük ve küçük madenler – Maden sanayiin gelişmesine ait verilerin önemi

433 V. Büyük Kapitalist İşletmelerdeki İşçilerin Sayısı Büyüyor mu?

1865 ve 1890 yıllarına ait veriler – Narodniklerin yanlış yöntemi

442 VI. Buharlı Motor İstatistikleri

1875-1878 ve 1892 yıllarına ait veriler

444 VII. Büyük Fabrikaların Gelişmesi

1866, 1879, 1890 ve 1894-95 yıllarına ait veriler – Fabrika sanayiindeki ve maden sanayiindeki en büyük işletmeler – Bay N.–on'un hataları

450 VIII. Geniş-Çaplı Sanayiin Dağılımı

1879 ve 1890 yıllarında önde gelen fabrika sanayii merkezlerine ait veriler – Üç merkez tipi – Merkezlerin sınıflandırılması – Kırsal fabrika merkezlerinin büyümesi ve bunun önemi

457 IX. Kereste ve İnşaat Sanayilerinin Gelişmesi

Kereste sanayiin büyümesi - örgütlenmesi – İnşaat sanayiindekapitalizmin büyümesi

464 X. Fabrikanın Eki

466 XI. Sanayiin Tarımdan Tam Olarak Ayrılması

Narodniklerin hatası – Moskova Zemstvo sağlık istatistikleri

470 XII. Rus Sanayiinde Kapitalizmin Gelişmesindeki Üç Aşama

Bütün aşamalar arasındaki bağlantı – Özel teknik nitelikler – Kapitalist ilişkilerin büyümesi – Sanayideki gelişmenin niteliği – Sanayiin tarımdan ayrılması – Yaşama koşullarındaki farklılıklar – İçpazarın büyümesi

SEKİZİNCİ BÖLÜM

İÇPAZARIN OLUŞMASI

479 I. Meta Dolaşımının Büyümesi

Demiryollarının gelişmesi – Su ulaşımı – Ticaret ve bankalar

484 II. Ticari ve Sınai Nüfusun Büyümesi

484 1) Kentlerin Büyümesi

484 2) İç Yerleşmenin Önemi

490 3) Fabrika Kasaba ve Köyleri ile Ticari ve Sınai Kasaba ve Köylerin Büyümesi

492 4) Tarımsal Olmayan Dışarı İşler

Tarımsal olmayan dışarı işler - ölçüleri ve büyümeleri - ilerici rolleri - narodnik yazarların bunları değerlendirişi

503 III. Ücretli Emek Kullanımındaki Büyüme.

Ücretli işçilerin yaklaşık sayısı – Kapitalist artı-nüfus – Narodniklerin hatası

507 IV. İşgücü İçin Bir İçpazarın Oluşması

Ücretlerin büyüklüğü ile bağlantılı olarak ücretli işçilerin temel hareketleri – Bir içpazarın oluşması – Bay N.–on'un "teori"si

511 V. Sınır Bölgelerinin Önemi, İçpazar mı, Dışpazar mı?

Kapitalizmin yayılma dürtüsü – Kafkasya örneği – Bir paranın oluşma sürecinin iki yönü

515 VI. Kapitalizmin "Misyonu"

Toplumsal emeğin üretkenliğinde artış – Emeğin toplumsallaştırılması – Narodniklerle ayrılıkların nedeni

520 EK I. Moskova Eyaletindeki Küçük Köylü Sanayileri Üzerine Birleşik istatistiki Tablo

521 EK II. Avrupa Rusyası'ndaki Fabrika Sanayii Üzerine İstatistiki Tablo

522 EK III. Avrupa Rusyası'ndaki Başlıca Sanayi Merkezleri

EKLER

529 Eleştirel Olmayan Eleştiri (Bay Skvortsov'un Nauçnoye Obozrenye'deki nº 12, 1889. "Meta Fetişizmi" Makalesi Üzerine)

549 Açıklayıcı Notlar